Stan badań nad wybitnością
Analiza wybitności szczytów (ang. prominence) i sporządzanie list w oparciu o kryterium MDW jest stosunkowo popularne w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. W Szkocji narodziła się idea kolekcjonowania szczytów (ang. peak bagging). Rozpoczął ją sir Hugh Munro w 1891 r. Munro ustalił listę ponad 200 "samodzielnych" szczytów szkockich o wysokości ponad 3000 ft.
Sir Munro nie określił jednak kryterium "samodzielności". W związku z tym, przedstawiona lista miała subiektywny charakter. Kryterium to sprecyzował dopiero John Rooke Corbett, który ustalił listę w oparciu o minimalną deniwelację na poziomie 500 ft ok. 1930 r.
Równolegle badania nad klasyfikacją szczytów były prowadzone w krajach alpejskich. Pierwszą listę czterotysięczników w Alpach sporządził ich pierwszy zdobywca, Austriak dr Karl Blodig, w 1911 r. Lista miała jednak subiektywny charakter. Próbę określenia obiektywnych kryteriów podjął kilkadziesiąt lat później Günther Oskar Dyhrenfurth (himalaista z lat 30-tych i taternik z początku XX wieku) przy publikacji klasycznego dzieła "Berge der Welt" wprowadzając pojęcie Głębokości Przełęczy (niem. Schartentiefen). Dalsze prace prowadzili: Szwed Anders Bolinder oraz Niemcy Richard Goedeke i Eberhard Jurgalski. Ten ostatni opracował nowatorski system klasyfikacji szczytów w oparciu o "orograficzną dominację" (niem. Orographische Dominanz, OD). OD jest równe procentowemu stosunkowi współczynnika MDW do wysokości szczytu. Tym sposobem wybitność została uzależniona od bezwzględnej wysokości szczytu. E. Jurgalski za minimalne OD dla samodzielnego wierzchołka uznał 2.1%.
Za graniczny poziom MDW przyjmuje się różne wartości, w zależności od lokalnej specyfiki pasma. Dla rozległych obszarów (np. kontynentów) przyjmuje się radykalną cezurę 5000 ft / 1500 m. i szczyty, które spełniają to kryterium noszą nazwę Ultrasów. Popularnymi cezurami są przede wszystkim 2000 ft / 600 m. (dla rozległych pasm górskich, np. Alp) oraz 500 ft / 150 m. (dla mniejszych pasm górskich, np. w Szkocji). Wybranie kryterium 100 m. dla Tatr wynika z ich niewielkiego obszaru i graniowego charakteru masywu, który ogranicza deniwelacje względne (przełęcze graniczne są stosunkowo płytkie). Graniczną cezurę dla pasma wybiera się zazwyczaj w taki sposób, aby lista stanowiła atrakcyjny cel dla przyszłych kolekcjonerów (ze względu na rozsądną liczbę szczytów do zdobycia).
Pojęcie "prominence" (pol. wydatność) wprowadził amerykański wspinacz Steve Fry w 1981 r. Metody klasyfikacji szczytów w oparciu o to pojęcie opisał w artykule opublikowanym w magazynie "Summit" (styczeń/luty 1987). Pierwsza strona internetowa poświęcona pojęciu wybitności powstała dzięki inicjatywie matematyka Edwarda Earla w 2000 r., który jest autorem programu komputerowego szukającego wybitne szczyty na podstawie map cyfrowych.
Aktualnie najbardziej zaawansowane badania nad wybitnością szczytów prowadzi Aaron Maizlish, założyciel strony peaklist.org w 2004 r. i autor naukowego opracowania Prominence and Orometrics: A Study of the Measurement of Mountains z 2003 r. Strona peaklist.org jest bogatym źródłem informacji na temat wybitności szczytów na świecie.
Według najnowszych badań, na świecie jest ok. 1500 szczytów o MDW pow. 1500 m., z czego w Europie ok. 100. Co ciekawe, Gierlach jest 11 co do wybitności szczytem Europy i jedynym Ultrasem w Karpatach! Najwięcej Ultrasów znajduje się oczywiście w Azji (45% całej populacji).
W Wielkiej Brytanii jest 119 szczytów o MDW pow. 600 m. i 1552 o MDW pow. 150 m. (tzw. Marylins). W Stanach Zjednoczonych doliczono się przeszło 1200 szczytów o MDW pow. 600 m. W Alpach jest ok. 600 szczytów o MDW pow. 600 m.
Zastosowanie "tatrzańskiego" kryterium MDW (100 m) dla Alp redukuje liczbę czterotysięczników do równo 50 (odpada na przykład Nordend i Lenzspitze, dochodzi Breithornzwilinge Westgipfel), natomiast w Himalajach rozszerza listę ośmiotysięczników do... 17 (dodajemy Broad Peak Middle, Yalung Kang i Kangchendzonga South). Naturalnie liczbę szczytów wybitnych możemy zmieniać przez odpowiednie dobranie współczynnika MDW. Ważna jest konsekwencja przy ustalaniu listy, a więc wprowadzenie w pełni obiektywnych kryteriów doboru szczytów.
Polecamy strony:
Nasi partnerzy:
Najpiękniejsze zdjęcia górskie:
2010 © Wysokogórski Klub Ekspedycyjny | Webmaster